هدف از این مقاله پرداختن به دین یاری و باورهای جامعە یارسان است. است. گروه دینی که در سده  14 و در غرب ایران شکل گرفتند و اکنون بیشتر پیروان  آن در مناطق کردنشین ایران ، عراق ، سوریه و ترکیه سکنی گزیده اند. این دین ، دین یاری نام دارد و پرواضح  است که نتیجه جنبش های اجتماعی در لفافەی دین در برابر خلافت اسلامی در قرون اولیه اسلام در ایران بوده است.

     سیاست جمهوری اسلامی  ایران در تمام سی وهشت سال گذشته در رابطه با پیروان دین یاری(یارسان) مجموعه ای از گسترده ترین وعمیق ترین محرومیتها وتبعیضهای ممکن درهمه عرصه ها و بویژه درزمینه ی فشارهای مذهبی و فرهنگی بوده است. مسئله فشارهای مستمر و با برنامه و گسترده ایدئولوژیک ، اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی حکومت از همان سالهای نخستین انقلاب که با تبعید و دستگیری و زندان و اعدام بسیاری از جوانان آگاه و روشنفکر منطقه آغاز گردید به منظور حذف و تصفیه باورهای یارسانی که به عنوان مانعی برای رسیدن به اهداف اسلامیزه کردن در سطح منطقه ای بود که موفقیت چندانی در پی نداشت به همین رو راه کار دیگری را در پیش گرفتند که با نفوذ فرهنگی به قلب مناطق یارسان نشین سعی در تخلیه باورها و ارزش های آنها دارند.

لازم به ذکر است که جامعه یارسان و دین یاری  را با اسم های متفاوتی نام می برند برای مثال: اهل حق، علی الهی ، ایزدی یا یزیدی، کاکه ای  و علوی. اما در ایران آنها را با اسم اهل حق می شناسند در حالی که لقب "اهل حق " هیچ ریشه دینی چه در میان یارسانیان و چه در دفاتر یاری ندارد .این لقب حدود 100 سال پیش از گروه های صوفی و اسلامی  به یارسان نسبت داده شده است . اما اسم یارسان برای باورمندان  به دین یاری استفاده می شود و در واقع اسم دین جامعه یارسان ، دین یاری است و کسی که به دین یاری باور داشته باشد را یارسانی می نامند.

اگرچه نقش ادیان ایران باستان در شکل گیری باورهای یارسان روشن است اما یارسان یک دین با جهان بینی و آداب و رسوم منحصر به فرد و کاملا مستقل است است. بدین سان ما نمی توانیم نقش بسیاری از امامان اسلامی یا امامان دیگر ادیان را به خاطر فلسفه دونادون انکار کنیم اما از منظری دیگر به خاطر محافظت خود مجبور به آوردن اسم بیشتر امامان مسلمان در یارسان شده اند که به گونه ای وانمود کنند که مسلمان هستند تا از گزند آنها در امان باشند به طوری که آنها کاملا تحت فرقه شیعه غلات قرار گرفتند، علیرغم وجود بسیاری از تفاوتهای مهم بین آنها، با این تفاسیر ،برخی از محققان معتقدند که یارسان ریشه ی اسلامی و برخی  دیگر از آنها بر این باورند که یارسان دارای ریشه ایرانی است.  این تفکر تا حدودی منطقی به نظر می رسد چرا که دین یاری حاصل یک خرد وگفتگوی جمعی  در طول سالها (و در طول سپری کردن ادیان زیادی حتی قبل از ادیان ابراهیمی )است، اما برای تایید تمام این ادعاها، نیاز به یک تحقیقات جامع تاریخی است.

بسیاری از مطالعات در مورد یارسان تکرار جملات کلی در مورد تاریخ پیدایش یارسان ، رسم و رسومات فرهنگی و یا دیگر جنبه های کلی یارسان به طور مکرر توصیف می کنند. به نظر من،هر محققی قبل از هر گونه تلاش  برای درک درست  یارسان ، بهتر است اول این سوالات مطرح کند و باید به آنها پاسخ بدهد: که چه شرایط اجتماعی و تاریخی منجر به شکل گیری باورهای یارسان شد؟ این دین در طول تاریخ تا به حال دست خوش چه دگرگونی هایی شده است؟ و آیا اثری از یارسان در تاریخنگاری و یا اسناد تاریخی وجود دارد؟ به نظرم الان وقت آن رسیده که برای دست یافتن به پاسخ درست و پیدا کردن ریشه واقعی این دین ،بهتر است که این محققان از پرداختن به توصیف رسومات و باورهای کلی اجتناب کنند .

با وجود بسیاری از مطالعات و تحقیقات در مورد یارسان که به درک درستی از مراسم و آداب و اعتقادات این دین منجر شد، اما هنوز فقدان اطلاعات در مورد تاریخ و ریشه ی مراسم ها و باورها باعث بوجود آمدن سوء تفاهمهای زیادی در مورد یارسان شد. بنابراین، در این مقاله تلاش خواهد شد به بررسی ریشه های تاریخی مراسم ها و تعامل بین این دین و فشارهای اجتماعی و سیاسی  به منظور آسیمیله کردن آن  توسط مذاهب رسمی که در طول تاریخ آن را احاطه کرده اند و در این میان تفاوت ها بین یارسان و اسلام مشهود خواهد شد.

لازم به ذکر است که امروزه  بسیاری از یارسانیان که در کشورهای اروپایی منجمله سوئد درخواست پناهندگی کرده اند به دلیل این که دین یاری (یارسان)را  زیر مجموعه اسلام  و به اشتباه آنرا یکی از شاخه های شیعه می دانند جواب منفی گرفته اند اما واقعیت این است که محققان با تکیه کردن بر منابع نامعتبر و عموما مراجع اسلامی  دین یاری را به عنوان شاخه ای از اسلام نام برده اند و در این مقاله قصد داریم با بررسی و جستوجوی تفاوت های بین انها به صورت کاملا بیطرفانه،مسالمت آمیز و محترمانه با استناد به کتوب دینی و مراسمات مذهبی این سوتفاهم را از بین ببریم.

برای بررسی هر دین و آیینی باید در ابتدا ارکان آن دین را جستوجو کرد که به عنوان پایه و اصول آن دین است و در ابتدا بهتر است ارکان دین اسلام و دین یاری(یارسان) را مورد بررسی  قرار دهیم که مطمئنا تفاوت های قابل تاملی به چشم خواهد خورد.ارکان دین اسلام  پنج مورد است که هر مسلمانی باید آنرا قبول داشته باشد در غیر این صورت کافر خوانده می شود (حتی اگر یکی از آنها را رد کند) و دین یاری یک رکن فلسفی و یک رکن اجتماعی دارد که با ارکان اسلام کاملا متفاوت است.پرداختن به تمام ارکان اسلام در یک مقاله نمی گنجد و برای خلاصه شدن به تشریح سه رکن اصلی آن که پایه و اساس اصلی اسلام است خواهیم پرداخت.در اسلام پنج رکن اساسی  وجود دارد که عمل کردن به آنها به عنوان یک مسلمان  اجباری و واجب است  زیرا پایه و اساس زندگی مسلمان را تشکیل می دهد و شعارمشهور مسلمانان گفتن حدیت جبرایل " لَا إِلٰهَ إِلَّا الله مُحَمَّدٌ رَسُولُ الله" به معنای" هیچ خدایی جز الله وجود ندارد و محمد پیامبر خدا است" که شعار شهادتیت یا شرط مسلمان بودن است اما یارسانیان چنین باوری ندارند.

ارکان اسلام به مجموعه‌ای از پایه‌ها و اعمال اسلامی گفته‌ می‌شود که شرط پذیرش اسلام برای یک مسلمان است. در اسلام ارکان به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم میشود. اصول و فروع،اصول بر مبنای اصول عقیدتی‌ست و فروع بر مبنای اعمال واجب ، اعتقاد به اصول شرط پذیرش دین و مذهب‌است و پس از آن شخص موظف به انجام فروع دین است .

ارکان دین اسلام:  اصول اصلی شامل توحید ، نبوت ، معاد ، امامت و عدالت و اصول فرعی شامل نماز ، روزه ، خمس، زکات، امربه معروف و نهی از منکر ، جهاد ، حج و دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمان خدا

ارکان دین یاری: اصول فلسفی شامل دونادون ( فلسفه وجود جهان هستی و شناسنامه دین یاری است)، پیر و پادشاهی ( نظام و ساختار قدرت و تصمیم گیرنده است) و اصول اخلاقی(" یاری چوار چيون باوری وجا       راسی وپاکی نيستی وردا") شامل راستگویی، پاکی ، فروتنی و جوانمردی  است 

برسی ارکان دین اسلام و دین یاری:

1 توحید: توحید باور اسلام به یکتاپرستی که بر اساس سوره توحید در قرآن که وحدت خدا اینگونه تعریف شده است:" اوست خداي يكتا ،خدایی که نه زاده است و نه زاده شده و نه هيچ كس همتاي اوست"  بر اساس باور اسلامی فقط یک خدا وجود دارد که آنهم نه دیده می شود و نه قابل لمسه .مهمترین ویژگی دین یاری (یارسان) تجلی خاوندکار در حالت جسمی  و کالبد انسانی است ، که آنها را از اسلام متمایز می سازد. یکی از اصل های پایه ای آنها اعتقاد به دونادون است و این بدان معناست که  پیروان یارسان بر این باورند که خدا در قالب انسانی به زمین می آید که این باور با توحید اسلامی در تضاد کامل است.پس دین یاری رکن اول اسلام را رد می کند.

2 معاد: معاد باور اسلام به زندگی پس از مرگ است و ماهیت معاد یعنی اعتقاد به برزخ ، بهشت و جهنم و همچنین زنده شدن مردگان در روز رستاخیز است . دین یاری  به دلیل اعتقاد به دونادون ،اعتقادی به برزخ، بهشت وجهنم ندارد . در دین یاری مرگ پایان زندگی و حیات نیست بلکه  در واقع جسم وبدن انسان قالبی است  که  روح  پس از 1001 جامه عوض کردن به دریای معنویت وذات سلطان ومنبع حق می رسد و بخشی از آن می گردد. دفاتر مردم یارسان مرگ را اینگونه بیان میکند " میردان مترسان نی سیاسته    تسلیم گیانان جور غویطه بطه " عینا:  که از سیاست مرگ نترسید زیرا مردن مانند شیرجه مرغابی در آب است که از سوی دیگر بیرون می آید. مرگ از دیدگاه یارسان اینقدر ساده و راحت است که با تشبیه به شیرجه مرغابی در آب توصیف شده است. در باور اسلامی  هر جسم روح منحصر به فرد خود را دارد  که در روز قیامت همه مرده ها زنده می شوند در دین یاری روح 1001 جسم را عوض می کند و اعتقادی به قیامت ندارند.

3 نبوت: در اسلام، نبوت یکی دیگر از اصول دین است، که خدا افراد برجسته، پیامبران و رسولانی منصوب کرده است برای برقراری ارتباط و هدایت بشریت که رهنمودهایش را توسط پیامبران به آنها منتقل کند . در دین یاری هیچ رابط یا واسطه ای بین مردم و خدا وجود ندارد و خداوندکار در تماس مستقیم با مردم بوده است در دین یاری بر خلاف اسلام  هیچ پیامبر یا فرستاده ای از جانب خدا فرستاده نشده بلکه خود خداوند با انسان ها در تماس بوده و تمامی آموزه ها را مستقیم به آنها تقدیم کرده است. 

کتوب مذهبی: قرآن کتاب دینی مسلمان و به زبان عربی با نوشتاری امری و اخباری است اما در دین یاری 40 دفتر دینی وجود دارد که "دیوان گوره" به عنوان کتاب دینی یارسان و به زبان کردی با قالب شعری است اما به دلیل اینکه هیچ وقت اجازه چاپ نداشتند به صورت دست نوشته باقی مانده است. کتاب های دیگر در گویش های هورامی ، سورانی ،گورانی و ترکی در طول دوره های متفاوتی نوشته شده است  از جمله تفاوت در زبان نوشتاری ، نحوه نگارش آنها ، سبک نوشتاری، افرادی که در نوشتن آنها دخیل بودند، تعداد کتاب هاو  ... و مهمترین مورد اینکه در اسلام بسیاری از قوانین سیاسی و اقتصادی از قرآن گرفته شده است در حالی که یارسان، دین و سیاست را از هم جدا می داند وقتی کتاب دینی آنها چنین تفاوت های فاحشی دارد و مسیر آموزه های آنها متفاوت است پس ریشه اعتقادی آنها مثل هم نیست.

ازدواج: ازدواج  به منظور تولید مثل و بقای بشر مثل هر گروه و دین دیگر  در میان اسلام و یارسان هم انجام می شود اما با این تفاوت که در اسلام به عنوان یک فریضه دینی به آن نگاه می شود (ازدواج نیمی از دین اسلام است) اما در یارسان اینگونه نیست ، به طور کلی دو نوع ازدواج وجود دارد:1. تک همسری و چند همسری  .مردم یارسان به تک همسری باور دارند که مرد تنها اجازه ازدواج با یک زن را دارد در حالی که در اسلام چند همسری رایج است و مرد اجازه ازدواج با چندین (چهار زن) را دارد. 2. ازدواج موقت یا صیغه نوعی از ازدواج (تک همسری یا چند همسری) است که مرد با داشتن زن این اجازه  را دارد در قبال مهریه و زمان مشخصی که بین طرفین توافق شده ، زنی دیگر را به عنوان زن موقت برگزیند و این نوع ازدواج در اسلام رایج است اما چنین چیزی در یارسان وجود ندارد( قرآن : نسا 3 و 129 ، مؤمنون6 )  3. یک مرد مسلمان حق ازدواج با یک زن غیر مسلمان را دارد اما یک زن مسلمان حق ازدواج با غیر مسلمان را ندارد (قرآن سوره المائدة آیه 5) اما در یارسان دین به عنوان ملاک و پیش نیاز ازدواج در نظر گرفته نمی شود و برای ازدواج با هر دین و آیننی مجاز هستند.  4. در اسلام عقد به عنوان یک سند شرعی و قانونی محسوب می شود و خطبه عقد به زبان عربی گفته می شود اما مردم یارسان مراسم دینی خاصی با زبان کردی برای ازدواج دارند اما از آنجا که در کشوراسلامی  عقدنامه ملاک رسمی بودن و شرعی بودن ازدواج است مردم یارسان مجبورند که مراسم اسلامی ازدواج را نیز انجام دهند و حتی در مراسم عروسی که نیاز به رقص و پای کوبی و شادی دارد و مردم یارسان زن و مرد با هم میرقصند و شادی می کنند اما در اسلام رقص و موسقی حرام است . در اسلام ارزش زن نصف یک مرد است چنان که قرآن می گوید : " مردان را بر زنان برتری و افزونی است." (سوره بقره آیه 228)در حالی که در دین یاری هردو از یک حق مساوی برخوردارند. با این اوصاف دین یاری از اسلام جداست...

عبادت: نماز یکی از اصول و ارکان اعتقادی اسلام است که هر مسلمانی ناگریز به انجام آن است که از بچگی (سن 9 سال برای دختران و 15 برای پسران) پنج بار در روز و بر اساس احکام و روش اسلامی  به صورت فردی از طلوع آفتاب تا غروب خورشید باید به جای آورده شود.نماز یک اصل مهم در اسلام است که در قرآن و احادیث به مهم بودن آن تاکید شده و به عنوان ستون دین از آن یاد شده و طبق یکی از احادیث پیامبر اسلام :" نماز مرز بین یک مسلمان و غیر مسلمان است" ، محل عبادت و پرستش مسلمانان مسجد است .در دین یاری عبادت بصورت نذر و نیاز و در جمخانه برگزار می شود و معمولا هر پنجشنبه مردم در جم خانه جمع می شوند البته هر مکانی که فضای کافی برای نشستن دایره وار(وسط دایره جم، جای حضرت حق است ) برای برگزاری مراسم داشته باشد می توان به عنوان جم خانه استفاده نمود. عبادت در جم خانه درای مراسم خاص خودش است که معمولا یک نفر به عنوان سر کلام با نواختن تنبور و خواندن آموزه هایی از  دفاتر دینی و همخوانی دیگران انجام می شود در حین مراسم هیچ کدام از شرکت کنندگان نباید محل را ترک کنند و نباید کمتر از هفت نفر باشد و شرکت کنندگان باید بالغ و سرسپرده  شده باشند و همچنین باید قواعدی را رعایت کنند مثل پوشین کلاه و لباس تمیز و همچنین بستن کمربند به پشت  که سمبل آمادگی در راه کمک و ارتباطی روحی با دیگران است . در اسلام عبادت فردی صورت میگیرد با احکام پیچیده خاص خودش اما در دین یاری بصورت گروهی صورت می گیرد . در اسلام برای هر عامل و اتفاق طبیعی نوع عبادت فرق می کند و به صورت نماز انجام می شود مثل نماز وحشت ، نماز میت ... در حالی در دین یاری همواره  عبادت همراه با نواختن تنبور و کلام خوانی صورت می گیرد.

روزه و جشن ها: روزه در اسلام در ماه رمضان که نهمین ماه طبق تقویم اسلامی است صورت میگیرد و تمام مسلمان جهان این ماه را به خاطر وحی قرآن به پیامبر اسلام  30 روز تمام روزه میگیرند با توجه به باوراسلامی  یک ماه(رمضان) بر اساس رؤیت بصری از هلال ماه که هر سال در حال تغییر است(معمولا 10 روز ) این مراسم رو آغاز می کنند و در آخر ماه مسلمانان به هم تبریک گفته و جشن میگیرند که عید فطر نام دارد و در این مدت یک ماهه هیچ شخص سالم و یا حتی کسی که مشکل سلامتی دارد حق ندارد در اماکن عمومی خوردن و آشامیدن داشته باشد.

پیروان دین یاری سه روز در ماه آبان روزه میگیرند زیرا در این ماه سلطان سهاک و یارانش توسط لشکرهای افراطی اسلامی حاکم بر منطقه محاصره می شوند. پیروان دین یاری تعهد دینی و اخلاقی خود را با گرفتن روزه در این سه روز که به نوعی  یک همبستگی معنوی با فقرا و گرسنگان است و روز سوم  را جشن میگیرند که عید خاونکار نامیده میشود هر خانواده یک خروس با مقداری(حدود سه کیلو) برنج پخته و پس از مراسم خاصی در بین مردم تقسیم می کنند در روز خاونکار همه روح و روان خود را از کینه و دشمنی زدوده و با دست بوسی کردن با مرد و زن ، کهنسال و بچه وفاداری و صلح و صفا به جای میارند در حالی که دست دادن با نامحرم در اسلام حرام است. چرا مردم یارسان روزه میگیرند؟ تاریخچه این مراسم چیست؟ همانطور که گفته شد سلطان سهاک و یارانش محاصره شدن و مجبور به پناه بردن به یک غار در پردیور شدند که این منطقه یک منطقه ناهموار و کوهستانی بود جایی که توسط سپاه دشمن (سپاه چیچک) محاصره شده بوند که سلطان با استفاده از شرایط محیط و با قدرت ذاتی بر دشمن فائق می آید و پس از سپری کردن سه روز بدون آب و غذا روزه خد را با خوردن یک خروس پخته شده با برنج که برای سلطان و یارانش فراهم کرده بود شکستند و به همین دلیل پیروان دین یاری در عید خاونکار این مراسم را به جای میاورند .پس از شکست قبایل مخالف، یارسان موقعیت خود را تثبیت و به تدریج فعال شدند. آنها در کردستان، ایران معروف شدند طوری که دیگر گروه های ناراضی که اجداد آنها به زور مسلمان شده بودند به جنبش سلطان سهاک پیوستند . نه تنها روزه بین اسلام و یارسان متفاوت است بلکه مردم یارسان این روز را که بر گروه های اسلامی غلبه کردند را جشن میگیرند چطور می توان گفت آنها مسلمان هستند.

مردم یارسان دو روز مهم را جشن میگیرند : نوروز و خاونکار . نوروز یک جشن ملی ،سنتی و باستانی در میان یارسان می باشد که خیلی مقدس به شمار می رود. خاونکار همانطور که گفته شد یک جشن مذهبی بعد از سه روزه یاری است . اگرچه  مسلمانان روزهای زیادی را جشن و عزاداری می کنند اما یارسان فقط دو روز را جشن می گیرد و هیچ اعتقادی به مرثیه سرای و سوگ ندارد در این مورد هم نتیجه میگیرم که تفاوت های زیادی وجود دارد.

زیارتگاه : زیارت یک سفر و یا بازدید از مکان های مقدس دینی است که  از اهمیت اخلاقی و معنوی زیادی برخوردار است. به طور معمول سفر به زیارتگاها برای پیروان ادیان مهم و حیاتی است و بسیاری از ادیان اهمیت معنوی خاصی به مکان های همچون  محل تولد یا مرگ  بنیانگذاران و یا امامان دارند. مکه(حج)  ، خانه خدای مسلمانان است و سفر به مکه یکی از واجبات و اصول دینی اسلام است که بر هر شخص مسلمان  واجب است حداقل یک بار در طول عمرش به مکه سفر کند. تعداد زیارت گاه های اسلامی بی شمار است اما اصلی ترین آنها مکه یا خانه ی خداست که قبله گاه مسلمانان به شمار می رود. اما قبله یارسانیان "جم" می باشد و زیارتگاه مقدس آنها بارگاه سلطان سهاک در روستای شیخان در غرب کشور ایران و بین شهر پاوه و نوسود است و مردم یارسان این مکان را به عنوان بارگاه شخصی شایسته که آخرین ظهور ذات خدایی بوده  را  زیارت می کنند . پس قبله مسلمانان مکه است و در کشور عربستان وجود دارد در حالی که قبله یارسانیان "جم" است . زیارت مکه واجب و اجباری است و نیازمند پوشیدن لباس مخصوص حج و تراشیدن سر برای مردان و پوشش کامل برای زنان می باشد اما زیارت در دین یاری اختیاری و نیاز به پوشیدن لباس و دیگر احکام حج نیست و در عوض با قربانی کردن و پختن نذری مراسم خود را انجام می دهند با این حال در امر زیارت و قبله گاه هیچ وجه مشترکی بین دین یاری و اسلام نیست.

ارتداد یا ترک دین: ارتداد در اسلام به معنای گرویدن به دین دیگر توسط کسی که در یک خانواده مسلمان به دنیا آمده یا به اسلام گرویده و بعد تغییر دین دهد برای درک بهتر این قضیه به آیات قرآن رجوع میکنیم که در خیلی از آیات مسلئه ارتداد را گوش زد کرده است: " كسانى كه پس از ايمان خود كافر شدند سپس بر كفر [خود] افزودند هرگز توبه آنان پذيرفته نخواهد شد و آنان خود گمراهانند (آل عمران آیه 90). عذر نياوريد شما بعد از ايمانتان كافر شده‏ ايد اگر از گروهى از شما درگذريم گروهى [ديگر] را عذاب خواهيم كرد چرا كه آنان تبهكار بودند(سوره توبه آیه 66) در ایات متعددی از کسانی که دینشان را تغییر می دهند کافر یاد شده و مستحق عذاب و مجازات در نظر گرفته می شوند. مردم یارسان با اعتقاد به آزادی و دموکراسی و با توجه به آموزه های دینی هر شخصی آزاد به قبول کردن یا رد کردن هر دینی بدون مجازات و عذاب است و همواره به احترام گذاشتن به دیگر ادیان سفارش شده و ارتداد در دین یاری معنایی ندارد.

شیطان : در دین اسلام معتقدند که شیطان به دلیل نافرمانی از درگاه خداوند رانده شد ه وبه گمراه کردن مردم می پردازد. دین یاری چنین باوری را کاملا رد می کند.

شکل ظاهری: در اسلام تراشیدن ریش نوعی نقص اسلامی است که قرآن و پیامبر آنرا بیان کرده اند که تراشیدن ریش با تیغ حرام است طبق خیلی از احادیث پیامبر که گفته است " شارب هایتان را کوتاه کنید و اجازه دهید ریشتان رشد کند" و در جای دیگری می گوید " هر کسی که سبیل هایش را کاملا بر ندارد یکی از ما نیست" در حدیثی دیگر آمده است " کاملا تراشیدن ریش ممنوع است و هیچ کس نباید این کار رو  انجام  بده مگر  آنهایی که زن نما یا زن صفت هستند"   میتوان تعداد زیادی از این احادیث را ارائه داد که دال بر تراشیدن سبیل و حفظ کردن ریش دارد که تراشیدن هم نباید با تیغ باشد. پیروان دین یاری متعهد به گذاشتن سبیل هستند که بتوانند همدیگر را تشخیص دهند و سمبل پیروان این دین سیبل دست نخورده است و مردها موظف اند در طول حیاتشان هیچ وقت سیبل هایشان را اصلاح نکنند و این یک وجه تمایز با اطرافیانشان است. سیبل همچنین یک نوع متانت و فروتنی را برای مردها به ارمغان میاورد . اینگونه به نظر میرسد که حتی مسلمانان با یارسانیان در  وضعیت ظاهری هم با هم تفاوت دارند. مبحث  قابل توجه دیگر پرداختن به معقوله حجاب است که در اسلام سفارش شده است و حجاب اجباری یکی دیگر از اصول های مذهبی اسلام است که زن ها هموراه مجبور به پوشش سر و تمام بدن خود هستند اما حجاب در میان یارسانیان بی معنی است اما با توجه به نگرش های سیاسی نسبت به اقلیت ها و به خصوص نسبت به یارسان بدین منظور آنها مجبور به حفظ حجاب اسلامی در کنار دیگر مسلمانان شده اند.

دیگر تفاوت این است که دفاتر یاری توسط گروهی  و خردجمعی و در طول سالهای زیاد و دوره های مختلفی نوشته شده و این در حالی است که قرآن فقط توسط پیامبر و در زمان حیاتش نوشته شده است. در اسلام انسان در خدمت دین است و باید در چهار جوب احکام دینی رفتار کند ، در دین یاری دین در اختیار انسان است پس تمام اصول فرعی ( خمس ، زکات ، حج،...)  از دید یارسان مردود است. به دلیل همین تفاوت های بنیادین است  که هیچگاه جمهوری اسلامی نمی خواهد « دین یاری » ومردم یارسان را به رسمیت بشناسد وآنان را مجبور می کند که با هویت جعلی وبه عنوان شیعه ی اثنی عشری خودرا معرفی کنند وتظاهر به مسلمان بودن بکنند. درراستای این سیاست ظالمانه جمهوری اسلامی،  هر یارسانی که با هویت واعتقادات واقعی خود در جامعه ایران ظاهر شده  و زندگی کند ، حداقل مجازات او این خواهد بود که از حق وحقوق شهروندی وتحصیل باز خواهد ماند. وهمچنین اگر بخواهد  درراستای احقاق حقوق مردم یارسان فعالیت فرهنگی یا سیاسی بکند،  با خطر ، تهدید ، زندان ، شکنجه ودربعضی موارد درصورت ارتباطات تشکیلاتی وسازماندهی اعتراضات و اصرار برمواضع خود،  با خطر اعدام مواجه خواهدبود.

یارسانیان به خاطر باوری مجزا از اسلام در کشور همواره مورد ظلم و ستم واقع شده اند و در خارج از کشور به خاطر شاخه ای از اسلام پنداشتن طرد می شوند و این انصاف نیست که حکومت اسلامی با سیاست اسلامیزه کردن باورهای یارسانی و با مسلمان جلوه دادن این جامعه در دیدگاه بین المللی  سعی بر لحاف پوشانی تبعیض های ناروا علیه این جامعه مظلوم را دارد چرا که از یک طرف آنها را مسلمان می خواند و از طرفی هیچ حق و حقوق شهرونی به مانند دیگر اقشار جامعه ندارد. 

در نهایت باید گفت که تفاوت های بین یارسان و اسلام خیلی بیشتر از اینهاست که در یک مقاله نمی گنجد بلکه در اینجا سعی شد که تفاوت های قابل توجهی را مورد بررسی قرار دهیم. هرچند نیاز به تکرار مجدد نیست اما دین یاری کاملا آرمانهای متفاوتی از اسلام دارد و پیروان دین یاری پیرو هیچکدام از احکام شرعی اسلامی مانند حلال و حرام،  روزه ،نماز ، اعتقاد به بهشت و جهنم و ... نیستند . هر فرد یارسانی آزاد است برای نوشیدن و خوردن و یا انجام هر کاری که دوست دارد تنها از چهار چوب ارکان یاری خارج نشوند و اصول اخلاقی یاری را نقض نکند . دین یاری دارای مجموعه ای از مرزهای مشخصی است که قدیسین به طور صمیمانه سفارش به دوری جستن از اعمالی مانند بی احترامی، دروغ گفتن ،سرقت، قتل و یا از بین بردن طبیعت و رفتارها ی غیر انسانی نابخشودنی در جامعه شده است.

یونس سنجابی

4/2/2017